करूणा

- दुःख समस्यामा परेका ब्यक्तिलार्इ त्यस दुःखबाट मुक्त होस् भन्ने कामना

- दुक्खापनयनाकारप्पवत्तिलक्खणा - दुःख हरण गर्ने गुणले युक्त - बिशुद्धिमार्ग

- परदुक्खे सति साधूनं हदयकम्पनं करोतीति - अरूको दुःख देखेर हृदयमा कम्पन हुने

- परदुक्खं हिंसति विनासेतीति - अरूको दुःख हटाउन उत्सुक हुनु

कोहिं ब्यक्ति यदि रोगले ग्रस्त भइ वसेको छ भने अनायासै त्यस ब्यक्ति छिटो भन्दा छिटो रोग निको भइ त्यस दुःख बाट उम्कियोस् भन्ने मनमा अाँउछ । यदि अाैषधि मूलो गर्ने ज्ञान नभए मनोकामना मात्र भए पनि यसरी राखिन्छ । यो करूणा भाव हो जुन स्वतःस्फूर्त रूपमा मानिसमा अाँउछ । त्यसकारण करूणा भाव सद्दे मान्छेको स्वभाव हो ।

- अरूको दुःख हटाउन अाफ्नो भाैतिक सुख त्यागिदिन्छ । अाफ्नो निन्द्रा, खाना समेत त्यागिदिन्छ ।

बोधिसत्वहरूको करूणा

- दिपंकर बुद्धका पालामा सुमेध ब्राम्हण भइ जन्मेका बोधिसत्वले दिपंकर बुद्ध जस्तै सम्येकसम्बुद्ध हुने संकल्प गरेको र उनै बोधिसत्व पछि शाक्यमुनी बुद्ध हुने भएको ।

करूणा, अहिंसा, दया र प्रेमको सहि मतलव बुझाैं ।